‘Zo net na de oorlog, ik was een jaar of vijftien, kreeg ik mijn eerste vriendje. Eigenlijk vond ik hem een beetje eng, om te zien dan. Als hij me thuisbracht probeerde hij me altijd te zoenen, maar dan drukte ik snel op de bel en zei dan: ‘’Niet doen, ik heb al aangebeld.” Maar ik had in ieder geval iemand om mee te praten. De verkering heeft niet lang geduurd, maar toen het uit was, zijn we bevriend gebleven.
Toen ik een jaar of zestien was, werd ik stapelverliefd. Jongens en meisjes wandelden vroeger vaak van ‘t Hof naar het Hoofd en terug, zo ontmoette je elkaar. Op een dag zag ik Piet, smoorverliefd werd ik, echt stapelgek was ik op hem. Ik maakte soms een praatje met hem maar het duurde een jaar voordat we verkering kregen. Het heeft niet eens zo heel lang geduurd, zo’n anderhalf jaar, maar terugkijkend is hij mijn grote liefde geweest. Ik was er kapot van toen hij het uitmaakte, had zo’n verdriet. Hij was heel close met zijn zus en die had een hekel aan mij, zo is het gekomen. Zo’n tien jaar later is hij verongelukt op zijn motor, toen had ik weer zo’n intens verdriet.
Daarna kreeg ik verkering met Henk, een collega van Piet bij Wilton-Fijenoord. Ze reden altijd met elkaar mee naar het werk. Toen Piet het uitgemaakt had stond Henk me de volgende dag op te wachten bij mijn werk. Hij zei: ‘’Ik hoorde van Piet dat hij het uitgemaakt heeft en dat je daar veel verdriet van hebt. Dus ik dacht, ik kom je halen.’’ Zo kreeg ik verkering met Henk. Verliefd was ik niet, ik zocht een toevluchtsoord, ik had het thuis zo slecht.
Mijn moeder overleed toen ik vier jaar was. Ze had toen zeven kinderen, ik was één van de jongste. Mijn vader kon de zorg niet aan en stuurde ons naar een weeshuis in Den Briel. Vijf jaar later, op 1 mei 1940, hertrouwde mijn vader, vlak voor de oorlog uitbrak en konden wij naar huis terug. Maar mijn stiefmoeder bleek een slechte vrouw. Toen ze met mijn vader trouwde kreeg ze meteen die zeven kinderen over de vloer. Ze had geen zin in die kinderen, ze stuurde er gelijk al drie naar familieleden. Vier bleven thuis, onder wie ikzelf, maar we kregen meer slaag dan eten. Ze stuurde ons de straat op, in de kou zonder jas, gaf ons geen kleding, te weinig eten. We mochten niet naar binnen dus we dweilden maar over straat. Ik heb zo’n kou, honger en slaag gehad. Mijn oudere broers gingen zo snel mogelijk varen maar ik was een meisje en kon nergens heen. Mijn vader keek niet naar ons om, die was veel weg voor zijn werk bij de luchtbescherming. Maar het kon hem ook niet schelen, hij is nooit een echte vader voor ons geweest.
Toen ik van school kwam ben ik werk gaan zoeken. Dat viel nog niet mee, want ik had geen fatsoenlijke kleren. Mensen dachten dan: wat is dat voor een meid? Eerst werkte ik bij bakkerij J. Boer en daarna op verschillende adressen in de huishouding. Ik eiste altijd een warme maaltijd bij een nieuwe betrekking. Dan had ik in ieder geval gegeten als ik naar huis ging want thuis kreeg ik niks. Het geld dat ik verdiende moest ik altijd afdragen aan mijn stiefmoeder. We zijn zo verwaarloosd. Nee, ik heb helemaal geen fijne jeugd gehad.
Henk had alleen zijn moeder nog. Zijn vader was overleden, hij was een nakomertje in een gezin van zeventien kinderen. Omdat ik het thuis zo slecht had vond zijn moeder het goed dat ik bij haar en Henk kwam inwonen. Ze was blij dat haar zoon verkering had, ze was bang dat hij ‘niemand zou hebben als ze doodging’. Ze was toen al in de zeventig want ze was vijftig toen Henk geboren werd. Ik ben toen bij hen ingetrokken, mijn schoonmoeder had geen extra slaapkamer, dus sliep ik bij haar in bed.
Ze was bij de zwartekousenkerk, zij en haar dochters liepen altijd in het zwart. Eigenlijk moest ik dat ook maar daar ben ik nooit aan begonnen. Ik ben later zelfs lange broeken gaan dragen. Die naaide ik zelf van afgedankte herenbroeken van Henk, lekker warm op de fiets.
Henk en ik gingen voor ons huwelijk niet echt uit. We wandelden, zaten thuis bij mijn schoonmoeder of gingen naar één van zijn vele zussen. Mijn schoonmoeder kon wel veel van mij hebben. Als ik na het werken thuiskwam, koud van het fietsen, ging ik wijdbeens voor de kachel zitten en zei dan: ‘’Even m’n prakkie opwarmen.’’ Dat vond ze dan grappig. Mijn schoonzussen zeiden later wel eens tegen me dat zíj zulke dingen niet hoefden te proberen.
Verder dan zoenen ging het niet tussen mij en Henk. Door de dreigementen van mijn stiefmoeder was ik doodsbang voor seks. Henk mocht nergens aanzitten. Maar je kan na twee jaar verkering geen ‘nee’ blijven zeggen. Het kwam er toch van maar ik heb er nooit om gegeven. Toen niet en later ook niet. We móesten trouwen, wat mijn schoonmoeder goddeloos noemde, terwijl Henk zo aandrong. Later hebben we nog twee kinderen gekregen.
Ik weet niet of het tussen Henk en mij echte liefde was, of ik ooit echt verliefd op hem ben geweest. Hij was meer een toevluchtsoord. Hij heeft altijd goed voor het gezin gezorgd en dankzij hem kwamen we financieel nooit iets tekort. En Henk wist natuurlijk ook van het verleden met Piet. Hij begreep wel dat ik zo ontzettend moest huilen toen Piet verongelukte.
Maar ik heb geen huwelijk gehad zoals je dat wel eens op de televisie ziet. Hij is me op een gegeven moment heel erg gaan slaan, zo erg dat ik soms dacht: sla me dan maar dood! Er zat iets in zijn hoofd, hij kon er niets aan doen. Hij had er naderhand altijd zo’n spijt van en snapte niet waarom hij het deed. Hij heeft uiteindelijk vijf jaar in een kliniek van Soenda gezeten en is vijf jaar geleden overleden. We zijn negenenzestig jaar getrouwd geweest.
Waar ik heel blij mee ben is dat ik onze drie kinderen zo goed heb grootgebracht. Ik heb heel goed contact met mijn kinderen, heb er heel veel plezier van. Mijn dochter komt morgen weer langs om boodschappen te doen en dan eten we een boterhammetje.
Maar als ik zo terugkijk heb ik toch wel veel meegemaakt.’
Tekst: Marga de Waard
Foto: Motor, 1945, Nationaal Archief